Etos środowiskowy zawodów prawniczych w Polsce 2018
NOTA POSTBADAWCZA
Badanie socjologiczne dotyczące etosu i kategorii moralnych w zawodach prawniczych zostało zrealizowane przez zespół Pracowni Badawczej Polskiego Pomiaru Postaw i Wartości (PPPiW) w 2018 r. Dotyczyło ono głównie analizy autoidentyfikacji modelu etosu, która przejawia się nie tylko w akceptacji kodeksów normatywnych, lecz także w zinternalizowanej aksjologii i spójnym światopoglądzie roli zawodów prawniczych w społeczeństwie, uformowanych w postaci etosu zawodu zaufania publicznego.
Narzędzie badawcze, zatytułowane Etos środowiskowy zawodów prawniczych w Polsce, za pomocą którego dokonano pomiaru, składało się z 88 zmiennych właściwych (tematycznych), pogrupowanych w następujących segmentach: I. Motywy wyboru zawodu; II. Prestiż zawodowy; III. Etyka i aksjologia; IV. Wymiary życia oraz 11 zmiennych metryczkowych, pozwalajacych na dokonanie charakterystyki społeczno-demograficznej respondentów. Dane empiryczne zgromadzono za pomocą techniki CAWI. Analiza statystyczna została przeprowadzona na macierzy danych SPSS/PASW Statistics. Przeprowadzono analizę danych za pomocą tabel częstości empirycznej rozkładów wskazań oraz tabel kontyngencji. Badanie ze względu na dobór próby ma charakter pomiaru eksploracyjnego.
Efektywna liczebność próby wyniosła N = 542 respondentów. Badaniem objęto 42,8% kobiet oraz 57,2% mężczyzn. Struktura wieku przedstawiała się następująco: w badaniu najliczniej reprezentowani byli ludzie w wieku 31-40 lat (35,6%), następnie nieco młodsi - do 30 lat (21,6%), kolejno 51-60 lat (14,4%), natomiast pozostałe kohorty wieku, czyli respondenci 41-50 lat oraz ponad 60 lat uczestniczyli w badaniu na tym samym poziomie reprezentacji (14,2%). Jeśli chodzi o stan cywilny, to najliczniej reprezentowane były osoby w związkach małżeńskich (57,6%), ponaddwukrotnie mniej było osób stanu wolnego, czyli kawalerów i panien (21,6%), kolejno osób w związku partnerskim (7,2%) oraz osób owdowiałych i rozwiedzionych (obie kategorie po 6,8%).
W strukturze próby (według wykonywanego zawodu prawniczego) należy odnotować, że najliczniej reprezentowani byli prokuratorzy (35,8%), a mniej licznie radcowie prawni (21,8%), sędziowie (20,8%), adwokaci (14,4%) oraz notariusze (7,2%). W badanej populacji dominowały osoby wierzące. Ich odsetek wyniósł 72% przy czym 14,4% w tej kategorii stanowiły osoby głęboko wierzące, a 57,6% wierzące. W dalszej kolejności badani deklarowali, że są niewierzący (14%), obojętni religijnie (7,2%) oraz niezdecydowani, ale przywiązani do tradycji religijnej (6,8%). Systematycznie praktykowało 36,2% badanych prawników, niesystematycznie 28,2%, a deklarację "rzadko praktykuję" wybrało 21,6% pytanych. Natomiast 14% wcale nie praktykowało. Prywatyzacja religii jest zjawiskiem, z którym większość osób uczestniczących w badaniu (92,8%) się identyfikuje - 64,% w sposób zdecydowany, 28,4% - umiarkowany. Wśród badanych kategorii zawodów prawniczych tylko jedna grupa wyraziła w całości umiarkowaną dezaprobatę wobec stwierdzenia, że religia jest sprawą prywatną, a byli nią notariusze. Nie odnotowano natomiast odpowiedzi zdecydowanie negatywnych ani tendencji do unikania odpowiedzi. Umiarkowany sprzeciw można jeszcze dostrzec u osób posiadających na utrzymaniu jedno dziecko (25,2%), oraz u badanych będących w przedziale wieku 31-40 lat (20,2%) i kobiet (16,8%).
Ciekawym zagadnieniem w badaniu okazała się perspektywa work-life balance, ponieważ pozwalała ona na poznanie możliowści godzenia życia rodzinnego z pracą wśród prawników: sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy. Dominująca grupa - 43% - kilka razy w tygodniu po powrocie do domu z powodu zmęczenia nie mogła wykonać prac domowych, a 28,8% kilka razy w miesiącu. Prawie tyle samo respondentów - 42,6% - wskazało, że kilka razy w tygodniu zbyt długi czas pracy utrudnia im właściwe wykonywanie obowiązków domowych, 29% - kilka razy w roku i 21,6% - kilka razy w miesiącu. Z powodu pracy 42,4% respondentów kilka razy w roku musiało zrezygnować z uczestnictwa w wydarzeniach rodzinnych. Natomiast w przypadku 43,6% taka sytuacja nigdy nie miała miejsca. Dla 64% stres spowodowany pracą zawodową był przyczyną nerwowej atmosfery w rodzinie. Co ciekawe, patrząc na różnice między płciami, można zauważyć, że konflikt pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi częściej odczuwają mężczyźni.
