Etos polskich przedsiębiorców 2014

NOTA POSTBADAWCZA

Międzykatedralny zespół badawczy pod przewodnictwem ks. prof. zw. dra hab. Sławomira H. Zaręby afiliowany w Pracowni Badawczej Polskiego Pomiaru Postaw i Wartości w Instytucie Socjologii UKSW, przeprowadził w kwietniu 2014 roku badanie socjologiczne obejmujące reprezentatywną próbę statystyczną polskich przedsiębiorców. W epoce dynamicznych zmian rynkowych, a także postępujących transformacji społecznych, analiza właśnie tej kategorii wydaje się zadaniem bardzo ciekawym, jak i nowatorskim. Respondenci należą w przeważającej mierze do konfesji rzymsko-katolickiej (94,9%), w 87,3% przypadków deklarowali się jako osoby wierzące. Większość z nich praktykuje niesystematycznie (59,9%), chociaż co czwarty ankietowany wykazuje daleko większe zaangażowanie (uczęszczanie na mszę św. co niedzielę i święta nakazane – 25,5%).

Badanie przeprowadzono na losowej i reprezentatywnej próbie przedsiębiorców (N=1002), zróżnicowanych pod względem płci, wieku, wykształcenia i prowadzonej działalności gospodarczej. Celem badania była eksploracja postaw przedsiębiorców wobec religii oraz ich percepcja rzeczywistości gospodarczej i społecznej w kontekście swojego wyznania.

Wśród uczestników surveyu dominowali zdecydowanie mężczyźni (80,3% wobec 19,3% kobiet). Polscy przedsiębiorcy wykazali w deklaracjach, że prowadzą w większości zakłady pracy charakteryzujące się średnim zatrudnieniem – 68,2% wskazań dotyczyło zatrudniania od 10 do 49 pracowników. Stosunkowo rzadziej uczestnicy badania prowadzą przedsiębiorstwa małe (1-9 pracowników – 14,9%) oraz duże, powyżej 50 pracowników – (10,1%). Przeważające branże, w których pracują respondenci to budownictwo (54,9%) oraz usługi (28,4%). Ankietowani zadeklarowali również w przeważającej większości, że istnieją na rynku od ponad 20 lat (47,7% wskazań). Wszystkie przytoczone dane świadczą przede wszystkim o zdecydowanej przewadze mężczyzn nad kobietami w kwestii przedsiębiorczości oraz o trwałym uczestnictwie w wolnorynkowych zmaganiach.

Pytania kwestionariusza ankiety ogniskowały się wokół oddziaływań religijności poszczególnych przedsiębiorców na ich działalność biznesową. Co ciekawe, przedsiębiorcy niejednoznacznie postrzegają osoby wierzące jako bardziej godne zaufania w biznesie (46,2% ankietowanych nie ma zdania na ten temat, natomiast w przybliżeniu odpowiedzi twierdzące jak i przeczące temu stwierdzeniu rozkładają się po równo). Takie same rozkłady cech można zaobserwować w przypadku stwierdzenia o religii jako istotnym znaczeniu dla budowania etosu pracy (47,9% respondentów wyraziło brak zdania na ten temat). Obrazuje to nieprzekładanie się religijności na biznesowe zaufanie.

Z drugiej strony ankietowani w większości akcentowali, że bez łamania norm etycznych i przestrzegając wszystkich nakazów religii można osiągnąć sukces zawodowy i awansować w pracy (89,4% ogółu wskazań). Również inne sukcesy w pracy przedsiębiorcy powiązane są korelacyjnie z zachowaniem katolickiego credo. Jednocześnie dominują odpowiedzi wskazujące na prywatyzację religii i religijności (87,2%) oraz poleganie w działalności gospodarczej na swojej własnej przedsiębiorczości i zaradności (89%).

Wylosowana próba badawcza przedsiębiorców dostrzega duży problem korupcji (89,9%), akcentując jednocześnie brak tolerancji dla usprawiedliwiania tego procederu (87,6%). Obrazuje to dążenie respondentów do przezwyciężenia tej niewątpliwej patologii życia gospodarczego.

Praktyki religijne polscy przedsiębiorcy najczęściej wykonują raz w tygodniu (modlitwa osobista – 57,8%) bądź kilka razy w miesiącu (czytanie pisma św. – 64,1%; udział we mszy św. – 61,5% oraz korzystanie z mediów katolickich – prasa, radio, telewizja – 60,5%). Wyniki te korespondują ze wskazaniami dotyczącymi autodeklaracji zaangażowania w wyznawaną wiarę katolicką.

Warto przytoczyć również fakt, że ¾ przedsiębiorców jest zadowolonych z takich wymiarów życia, jak wykształcenie, praca zawodowa, standard życia oraz życie rodzinne i relacje towarzyskie poza rodziną. Można powiedzieć, że z przytoczonych danych ujawnia się homeostatyczny obraz badanej próby z populacji, która charakteryzuje się dużym stopniem zadowolenia z wybranego przez siebie stylu życia.

Podsumowując, należy stwierdzić, że obraz religijności polskich przedsiębiorców nie odbiega znacznie od danych zaprezentowanych w innych badaniach socjologicznych, a dotyczących ogólnej populacji. Jednakże religia i religijność nie są tymi sferami, które w sposób znaczący kształtują stosunki gospodarczo-biznesowe będące podstawą działalności zawodowej analizowanej populacji. Ponadto zdecydowana większość ogółu badanych (95,1%) odrzuca stosowanie okultystycznych praktyk mistycznych, takich jak np. wróżenie z kart tarota. Świadczyć to może o ich głęboko „pozytywistycznym” etosie pracy, zakorzenionym w wykonywanej działalności gospodarczej.