Etos środowiskowo-zawodowy polskich pielęgniarek 2017
NOTA POSTBADAWCZA
Badanie socjologiczne o typie ilościowym "Etos środowiskowo-zawodowy polskich pielęgniarek" zrealizowano w pierwszej połowie 2017 r. na próbie ogólnopolskiej. Badani zatrudnieni byli w podmiotach leczniczych lub w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w rozumieniu wykładni ustawowej. Dane ilościowe pozwoliły na stworzenie szerokiego obrazu etosu środowiskowo-zawodowego, między innymi częstości występowania postaw i opinii, korelacji oraz zależności predykcyjnych między badanymi zmiennymi. Badanie statystyczne zapewniło reprezentatywność uzyskanych danych oraz generalizację interpretacji na ogół populacji pielęgniarek i pielęgniarzy zatrudnionych na obszarze Polski. Obserwacją statystyczną objęte zostały jednostki reprezentujące podmioty lecznicze lub podmioty zobowiązane do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych, zagregowanych terytorialnie na obszarze 16 województw. Weryfikacja nastąpiła w trakcie aranżującego kontaktu przez elektroniczny list intencyjny z podmiotem. Potwierdzenie statusu danego respondenta następowało wskutek deklaracji respondenta. Łącznie zgromadzono 1627 obserwacji odpowiadających 1627 efektywnym wywiadom. Pomiar oparto na losowym schemacie doboru próby.
Zawód pielęgniarski należy do wyraźnie sfeminizowanych, a rozkład próby według płci obejmuje 95% kobiet i zaledwie 5% mężczyzn. Wśród respondentów 14,8% to kawalerowie lub panny, 67,9% ankietowanych to osoby żonate lub zamężne, 2,1% to wdowcy lub wdowy, 10,2% osoby rozwiedzione, a 5,1% zadeklarowało swój staus jako związek partnerski. Dominantą wykształcenia w zawodzie są respondenci z ukończonymi studiami magisterskimi. Około 20% badanych pielęgniarek i pielęgniarzy to mieszkańcy wsi, 20% to mieszkańcy miast do 20 tys. mieszkańców, 30,9% ankietowanych mieszka na stałe w miastach od 20 do 99 tys. mieszkańców, 19,2% w miastach od 100 do 500 tys. mieszkańców, a 11% respondentów mieszka w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców. Ponad 40% ankietowanych pielęgniarek i pielęgniarzy zadeklarowało wiek w przedziale 41-50 lat, natomiast powyżej 50. roku życia jest 30% respondentów. Wśród respondentów dominowały osoby o znaczącym doświadczeniu zawodowym - ponad 35% badanych zadeklarowało staż pracy w zawodzie od 21 do 30 lat, a prawie 22% wskazało na 30-letnie doświadczenie zawodowe. Pomiarem objęto zatem w znacznej mierze pielęgniarki i pielęgniarzy o opiniach i postawach stanowiących wynik długoletniego zaangażowania zawodowego.
Pielęgniarstwo jest przez respondentów kwalifikowane jako zawód, który pomimo pozornej stabilności wiąże się z wieloma zagrożeniami. Katalog zagrożeń związanych z wykonywanym zawodem obejmuje czynniki będące konsekwencją interakcyjnego charakteru pracy, który wpływa na rozwój psychosomatycznie negatywnych efektów zawodu. Niemniej utożsamienie pielęgniarek z misyjnością zawodu uwidacznia się w wysokim odsetku odpowiedzi negatywnych na pytanie o rezygnację z wykonywania zawodu. Prawie 64% badanych (łącznie odpowiedzi "zdecydowanie nie" i "raczej nie") nie zrezygnowałoby z wykonywania zawodu pielęgniarki lub pielęgniarza, a jedynie nieco ponad 28% respondentów jest odmiennego zdania (łącznie odpowiedzi "zdecydowanie tak" i "raczej tak"). Posiadając obecną wiedzę, zawód pielęgniarki lub pielęgniarza powtórnie wybrałoby 61,7% respondentów (łącznie odpowiedzi "zdecydowanie tak" i "raczej tak", natomiast 32,3% badanych poszukiwałoby innych form zatrudnienia (łącznie odpowiedzi "zdecydowanie nie" i "raczej nie"). Co ciekawe, zestawienia krzyżowe z danymi społeczno-demograficznymi nie różnicują rozkładu częstości odpowiedzi ani ze względu na płeć, ani wiek, ani miejsce zamieszkania w sensie korelacyjnym.
Częściej niż co piąta badana osoba odpowiedziała, że pielęgniarstwo cieszy się uznaniem społecznym (21,4%). Natomiast zdecydowana większość - dwie trzecie respondentów - miała przeciwną opinię. Osoby z niższym stażem zawodowym (do 10 lat pracy w zawodzie) były bardziej krytyczne od pozostałych i w mniejszym stopniu wskazywały na uznanie społeczne (13-15%). Można zatem powiedzieć, że choć społeczeństwo jako ogół obdarza zaufaniem tę grupę zawodową, to deklaracje te nie przekładają się na samoocenę środowiska w tym aspekcie. Zdaniem zdecydowanej większości pielęgniarek i pielęgniarzy wykonywany przez nich zawód wymaga nieustannego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, przy czym zdecydowanie zgadzających się z tą tezą było 79,9%, a raczej zgodnych 14,3%. Deklaracje takie były częstsze wśród pielęgniarek niż pielęgniarzy, a rozkład odpowiedzi wyniósł odpowiednio 94,6% i 87,4%. Na konieczność ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych szczególną uwagę zwróciły pielęgniarki i pielęgniarze będący w wieku 41-50 lat. W tej grupie osób aż 82,9% zdecydowanie zgodziło się z tą tezą. Dla porównania wśród najmłodszych badanych poziom takich deklaracji wyniósł 62,5%. Takie postawy znalazły również stosowne uzasadnienie w odniesieniu do stażu pracy. Najwyższy poziom zgodności z tą kwestią prezentowały pielęgniarki pracujące w zawodzie od 5 do 30 lat, a poziom deklaracji zdecydowanie zgodnych dla każdej grupy wyniósł ponad 81%. Respondenci pracujący w zawodzie krócej niż 5 lat i dłużej niż 30 lat zadeklarowali zdecydowaną zgodność z analizowanym stwiedzeniem odpowiednio na poziomie 75,6% oraz 78,6%.
Największą wartością zawodu pielęgniarskiego w oczach osób, które go wykonują, jest konieczność całościowego podejścia do człowieka (53,5%), następnie praca z człowiekiem cierpiącym (46,1%) oraz poświęcenie dla pacjenta (31,8%), przy czym tę ostatnią odpowiedź wybierały najchętniej osoby z najkrótszym stażem pracy (do 5 lat). Ponad jedna czwarta badanych wskazała też na konieczność doskonalenia zawodowego. Mniej osób wskazywało na przestrzeganie kodeksów etyki zawodowej - blisko 20% - oraz dochowanie tajemnicy zawodowej - prawie 17% badanych. Najrzadziej wybierane w kategoriach wartości były: organizacja pracy (5,3%), praca zmianowa i wynagrodzenie oraz warunki pracy (około 7%). Te właśnie najrzadziej wskazywane w tej kategorii czynniki zostały wymienione w pierwszej kolejności jako trudności zawodowe. Najwięcej osób zaznaczyło tu: wynagrodzenie (prawie 63% badanych), warunki pracy (56,2%), organizację pracy (44,6%) oraz pracę zmianową (23,4%). W następnej kolejności wskazano na pracę z człowiekiem cierpiącym (12,5%). Najrzadziej wybierane w tej kategorii odpowiedzi to: dochowanie tajemnicy zawodowej (0,9%) oraz przestrzeganie kodeksu etyki zawodowej (1,6%).
