Młodzież akademicka o rodzinie i religii 2020
NOTA POSTBADAWCZA
Wyjściwoym pomysłem badawczym, dyskutowanym w gronie Zespołu Pracowni PPPiW, była chęć analizy postaw młodzieży akademickiej w Polsce w obszarze rodziny, religii, moralności oraz związków. Prace nad narzędziem badawczym - kwestionariuszem ankiety anonimowej - zaczęły być prowadzone na poczatku 2020 r. Wprowadzenie stanu epidemii w marcu tego roku zmodyfikowało założenia badawcze poprzez uzupełnienie narzędzia badawczego o pytania związane z sytuacją pandemii. Rezygnując z tradycyjnej techniki PAPI (Paper and Pencil Interview), uznano, że technika CAWI (Computer Assisted Web Interview) będzie optymalną w procedurze komunikacji badawczej z młodzieżą akademicką w Polsce. Ostatecznie, badanie miało charakter kwestionariusza ankiety dostępnego za pomocą strony internetowej. Badanie realizowano w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r.
W przygotowywanej w tym celu próbie badawczej uwzględniono następujące zmienne socjo-demograficzne: płeć, wiek, studiowana dyscyplina naukowa, miejsce pochodzenia, sytuację mieszkaniową, liczbę rodzeństwa, stosunek do wiary religijnej, wykształcenie rodziców oraz subiektywną ocenę sytuacji materialnej rodziny. Narzędzie badawcze w wersji elektronicznej było dystrybuowane na linii wykładowca-student. Ostatecznie otrzymano 1362 (N = 1362) obserwacji z czego 621 efektywnych i ukończonych wywiadów (n = 621).
Narzędzie badawcze miało postać wirtualnego kwestionariusza ankiety o strukturze modułowej, które podzielone było na pięć segmentów. Pierwszym z nich, obejmującym 12 pytań, był ten dotyczący danych społeczno-demograficznych, tzw. „metryczkowych”. W toku analizy statystycznej dane społeczno-demograficzne zostały ujęte jako zmienne niezależne i skorelowane z kolejnymi modułami ankiety, dając tym samym pogłębiony obraz respondentów i ich cech w odniesieniu do konkretnych pytań. Po części dotyczącej danych społeczno-demograficznych kolejny moduł narzędzia badawczego, składającego się z 15 pytań, ogniskował się wokół zagadnień rodziny – m.in. istoty związku, doboru partnera, stabilności małżeństwa i relacji między członkami rodzin. Następnie materiał obejmował 11 pytań dotyczących sfery religii i religijności badanych, m.in. autodeklaracji wiary, doświadczenia sacrum czy też klimatu religijnego panującego w rodzinach badanych. Z wymiarami rodziny i religii związany był kolejny moduł, ogniskujący się wokół tematyki etyki i sensu życia, ale także moralności młodych ludzi w odniesieniu do relacji i życia rodzinnego (4 pytania). Ostatni moduł był pewną klamrą, w której zespół badawczy zamieścił pytania dotyczące charakterystyki rodzinnej i religijnej w czasie pandemii COVID-19. Odniesiono się m.in. do kwestii obaw o zachorowanie swoje i najbliższych, niepokojów związanych z ograniczeniami epidemicznymi itp. Ten moduł składał się z 6 pytań, wszystkich było zatem 49.
Analiza została ostatecznie przeprowadzona na próbie badawczej polskiej młodzieży akademickiej liczącej n = 621 respondentów, w tym 78,6% stanowiły kobiety, a 21,4% mężczyźni. Najwięcej osób w momencie badania było w przedziale wieku 21–22 lata (41,9%), a najmniej zadeklarowało swój wiek na 25 i więcej lat (8,5%). Pozostałe poziomy deklaracji kategorii wiekowych były do siebie nieco zbliżone. Respondenci w przedziale wieku 18–20 lat stanowili 27,7% uczestników badania, natomiast przedział 23–24 lata zadeklarowało 21,9%.
Przede wszystkim młodzi ludzie nadal akcentują religię jako jedną z form swojej identyfikacji, nie wstydzą się przyznawać do swojej wiary. Jednocześnie zdecydowana większość przyznaje, że wywodzi się ze środowisk akcentujących przywiązanie do kwestii wiary oraz religii. Badana młodzież ujawnia dużą dozę altruizmu i empatii w stosunku do bliskich sobie osób, nie jest to jednak postawa poparta wiarą czy nauką Kościoła, tylko raczej subiektywnym imperatywem moralnym. Własne sumienie jest tą „instancją”, według której młodzież dokonuje wyborów oraz podejmuje wiążące decyzje. Sam Kościół nie jest postrzegany jako autorytet instytucjonalny, chociaż z drugiej strony duże znaczenie dla młodzieży akademickiej ma duchowość i kontemplacja sensu życia. W dziedzinie moralności ujawnia się głęboko zakorzeniony permisywizm młodych ludzi, którzy akceptują różne postawy etyczne (np. decyzje o antykoncepcji). Z kolei wartościami najczęściej akcentowanymi są bliskość i relacje z drugim człowiekiem, również związki i samorealizacja. Wybory młodych ludzi – pomiędzy indywidualizmem postaw własnych a poszukiwaniem obecności bliskiej osoby, pewnej wspólnotowości - ujawniają ten transformacyjny rys tożsamości i jej odniesień.
